2017 August,Thank you Letter to Gabriel Chenberjyan, from, Zarmine Boghosian

 

 

 

 2017 August

"A teacher affects eternity; he can never tell where his influence stops."

 «Ուսուցիչին ազդեցութիւնը յաւերժ է, ան երբեք չի կրնար գիտնալ, թէ ուր  եւ երբ կը դադրի իր ազդեցութիւնը»:

 

Սիրելի Գաբրիէլ,  ահաւասիկ այս գրութիւնը լոյս պիտի տեսնէ մեր վարժարանի պարբերաթերթին մէջ։

*  *   *

          Ուսուցչական ասպարէզի նուիրուելուս հինգ տասնամեակներու յիշեցումը եկաւ իրաւամբ շեշտելու այս խօսքին իմաստը: Իսկապէս երբ դասարանի չորս պատերուն մէջ քեզի վստահուած աշակերտներուն անմեղ աչքերուն պատուհանէն, մանուկ հոգիներէն ներս կը փորձես թափանցել . . .օրին անկարելի է գուշակել թափած ճիգերուդ արդիւնքը: Իրաւամբ ինչ որ անգլերէն առածը կ՛ըսէ ուսուցիչ մը բնաւ «երբեք չի կրնար գիտնալ, թէ ուր  եւ երբ կը սահմանափակուի իր ազդեցութիւնը»:

            Հալէպի Կրթասիրաց վարժարանի ուսուցչութեան օրերէս, առաջին տարուայ աշակերտներէս մին՝ Տիար Գաբրիէլ Չէնպէրճեանը մէկ ամիս առաջ, յիշելով զիս եւ իմ Նիւ Եորքի մէջ ծառայած վարժարանիս Յիսուն  տարիներու վաստակը, մեծահոգաբար հինգ հազար տոլար նուիրեց Սրբոց Նահատակաց Ամէնօրեայ Վարժարանին:

Կեանքիս ամէնէն մեծ բարենիշն է որ կը ստանամ՝ ի՛մ իսկ աշակերտէս, որուն համար անսահման երջանիկ եմ եւ լիովին վարձատրուած կը զգամ:

Սիրելի աշակերտս Գաբրիէլ, երախտագիտութեանս խորութունը անկարելի է սահմանափակել այս մի քանի տողերով: Հպարտ եմ ոչ միայն երբեմնի ուսուցչուհիդ յիշելուդ համար, այլ՝ ՀԱՅ դպրոցն ու մանկավարժը այսքան տարիներ ետք քաջալերելուդ համար:

Քու բարեսիրութիւնդ ինքնին լաւագոյն ապցոյցն է Հայ դպրոցէն ներս հոգիիդ մէջ դրոշմուած հոգատարութեան ոգիին- ազգիդ եւ հայ  դպրոցին հանդէպ:  

Որքա՜՜ն հպարտ եմ քեզմով: Կը մաղթեմ որ օրինակդ  ըլլայ վարակիչ նաեւ այլ շրջանաւարտներու: 

Լաւագոյն մաղթանքներով՝

Զարմինէ  Գալայճեան-Պօղոսեան

2024-June 8 -Zarmine Boghosian about 2 artists of Sts. Sahag-Mesrob parish-PETER PAONE & MANIA ARABATLIAN

 ՄԵՐ ՔԱՂԱՔԻ ԱՐՈՒԵՍՏԱԳԷՏՆԵՐԸ

Հինգ տարիէ ի վեր Նիւ Եորքեան բազմազբաղ կեանքը մեր ետին թողած՝ հաստատուած ենք – թոշակառու ըլլալէ ետք- մեր երկու որդիներէն գէթ մէկուն քով ըլլալու երազով «Գարնանային Դաշտ- Springfield» կոչուած այս շրջանը։

Մեր հաստատուելէն ետք, վեց ամիս չանցած թագաժահրը մեզ բանտարկեց մեր յարկէն ներս։ Արդէն ամերիկայի մէջ դրացնութեան կապը այնքան ալ հետաքրքրական չէ։ Եթէ նոյնիսկ տեսնենք մեր դրացիները քաղաքավարական կուտ մօռնինկ մը կամ «հայ, հաու ար եու» մը կը լսես ու կ՛անցնիս։ Մեր փողոցին անցուդարձն ալ մեծ մասամբ իրենց շուներուն պէտքերը հոգալու համար ճեմողներն են- շան աղտը խոտին մէջէն վերցնելու ձեռքին մէջ պահած տոպրակներով։

Այդ ալ առիթ կու տայ որ շան տէրերը դանդաղին, զիրար բարեւեն, առիթ տալով որ իրենց կենդանիները առանց աճապարելու իրենց պէտքերը հոգան։ Միաժամանակ տէրերն ալ հաճոյքով խօսակցութեան կը բռնուին իրարու հետ  պատշաճ հեռաւորութիւն պահպանելով թէ՛ իրենց եւ թէ իրենց սիրասուն զաւկի չափ յարգի շուներուն համար։

Վերջապէս մեր պատեաններէն դուրս ելլելու սկսանք։ Առաջին հերթին մեր ապրած քաղաքին հայկական հաստատութիւններն ու մանաւանդ եկեղեցիները սկսանք այցելել։ Փառք մեր ինքնաշարժերուն մէջ տեղադրուած ուղենիշ տուող կարելիութեան մեր առաջին գործը ծանօթանալ էր Հայկական եկեղեցիներուն։

Փառք Աստուծոյ որ այս համայնքը ունի ՀԻՆԳ հայկական եկեղեցի, եւ ՄԷԿ ՀԱՅ ԱՄԷՆՕՐԵԱՅ Վարժարան՝ Հայ Քոյրերու Վարժարան- մանկամսուրէն մինչեւ միջնակարգ ութերորդ դասարան, եւ ՀԻՆԳ ՀԱՅ Եկեղեցի- երկու էջմիածնական՝ Սբ․ Սահակ-Սբ․Մեսրոպ եւ Սբ․ Երրորդութիւն, մէկ անթիլիասական՝ Սբ․ Գրիգոր Լուսաւորիչ, Մէկ հայ կաթողիկէ՝ Սբ․ Մարկոս եկեղեցի, եւ մէկ Հայ Աւետարանական եկեղեցի՝ Սրբոց Նահատակաց Հայ Աւետարանական եկեղեցի։ Այցելեցինք իւրաքանչիւր եկեղեցի եւ քանի որ իւրաքանչիւրը տարբեր շրջանի մէջ կը գտնուէր որոշեցինք աշխարհագրականօրէն մեր տան ամենամօտիկ եկեղեցին- Սբ․ Սահակ եւ Սբ․ Մեսրոպ յաճախել։ 

Այս շրջանէն Սբ․ Մարկոս Կաթողիկէ եկեղեցին իր հարիւրամեակը տօնեց վերջերս։ Իսկ Սբ․ Սահակ եւ Սբ․Մեսրոպ եկեղեցին իր հարիւրամեակը պիտի նշէ այս տարիէ յառաջիկայ Հոկտեմբերին։ Այս եկեղեցւոյ արխիւային աշխատանքներուն համար իմ համեստ բաժինս կը բերեմ «Արխիւի Յանձնախումբին» մաս կազմելով։  

 

Հայ ընտանիքներու հետ մեր ծանօթութիւնները ընդլայնիլ սկսան։

Այս առթիւ ես պիտի կեդրոնանամ այս մեծ ընտանիքէն երկու արուեստագէտներու մասին անդրադառնալով։

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The artist couple: Peter Paone and Alma Alabilikian

 

Առաջինը՝ Փիթըր Փէոնը-Peter Paone-ն է, որուն ես «Մեր Հայ Փեսայ – Պատուաւոր քաղաքացի»  ըսելով կը ծանօթացնեմ, որովհետեւ ան ամուսինն է այս եկեղեցւոյ սիւներէն համարուող -հիմնադրութեան օրերէն- Ալապիլիքեան ընտանիքին դստեր՝ Ալմա Ալապիլիքեանին հետ։

Ալապիլիքեանը գեղարուեստական ճարտարապետ է, մանկավարժ եւ համայնքային եւ եկեղեցական գործունեայ անդամ: Ալմայի բոլոր ոլորտներուն մէջ ձեռք բերած եր անմիջական յաջողութիւնները 1965-ին զինք մեծարեցին որպէս «Ամերիկայի նշանաւոր երիտասարդ կիներէն մէկը»:  Իր մասնագիտական ոլորտին մէջ Ալապիլիքեանը որոշած է իր ջանքերը կեդրոնացնել պատասխանատու նախագիծերու վրայ, որոնցմէ շատերը արժանացած են մրցանակներու իրենց ակնառու ծրագրաւորական (Designer) լուծումներուն համար:

Vitetta Group -ՎիտեթաԿրուբին միանալէն ետք, (որ անուանի յաջողակ ճարտարապետական եւ ճարտարագիտական ​​ընկերութիւն մըն է), Ալապիլիքեանը կը սկսի աշխատիլ պատմական վերականգնողական նախագծերու վրայ, ինչպիսիք են Ուաշինկթընի Արուեստի ազգային պատկերասրահը, Ֆիլատելֆիոյ երաժշտական ​​ակադեմիան, Ֆրանքլինի ինստիտուտը, քաղաքապետարանը, Քըրթիս երաժշտական ​​ինստիտուտը եւ Walt Disney-ի Նիւ Եորքեան գրասենեակէն ներս: Ալմային ստեղծագործական ներդրումները շուտով կը պարգեւատրուին, Ալման նշանակուելով ընկերութեան առաջին կինը, որ բարձրացած էր գործընկերոջ կոչման:

1960-ականներուն Ֆիլատելֆիոյ արուեստի թանգարանը երբ նախաձեռնեց կամաւոր ուղեցոյցի ծրագիրը, եւ Ալապիլիքեանէն խնդրեցին միանալ, 16 տարի շարունակ ան կամաւոր աշխատեցաւ ամիսը երկու շաբաթ օր եւ այնուհետեւ դարձաւ Շրջանաւարտներու ուղեցոյցի խումբին մէկ անդամը: Թանգարանի հանդէպ իր նուիրուածութիւնը շեշտուեցաւ, երբ ան ամուսնացաւ նկարիչ Փիթըր Փէոնի հետ, որուն արուեստի գործերը կը գտնուին թանգարանայինն մշտական ​​հաւաքածոներուն մէջ:

Փիթըր Փէոնը-Peter Paone- ծնած է 1936 –ին։ Ծնած եւ մեծցած է Հարաւային Ֆիլատելֆիոյ մէջ, առաջին սերնդի պատկանող իտալա-ամերիկեան ընտանիքի մէջ, ուր պատերուն վրայ երեւցող միակ արուեստը կրօնական պատկերներ էին:

1950-ականներուն Փիթըր Փէոնը կը յաճախէ Ֆիլատելֆիոյ թանգարանի արուեստի դպրոցը (այժմ՝ Արուեստի համալսարան), ուր կը ստանայ գեղարուեստ-կերպարվեստի Պսակաւոր աստիճանի վկայական, ականաւոր պատմողական արուեստագէտ-նկարազարդիչներու շունչին տակ:

Փիթըր Փէոն կը խոստովանի որ  «Իմ արուեստի սկզբնական օրերուն ես հասկցայ, որ իմ ուժերը իսկապէս իմ երեւակայութեան մէջ են: Ես բնութիւնէն չեմ աշխատիր. Ես նատիւրմորտներ չեմ նկարեր ոչ ալ մոտէլներ ունիմ։ Ես այգի դուրս գալով նկարելու չեմ ելլեր. Ես կ՛աշխատիմ յիշողութեամբ. Ես կ՛աշխատիմ այն ​​ամէն ինչէն, ինչ կը յիշեմ իմ տեսածներէս»։

            Փիթըր Փէոնի աշխատանքները ցուցադրուած են Միացեալ Նահանգներու եւ աշխարհի տարբեր հաստատութիւններէն ներս։ Միաժամանակ ան վարած է բարձր դասախօսական պաշտօններ ինչպէս Նիւ Եորքի արուեստի նշանաւոր PRATT համալսարանէն ներս, ինչպէս նաեւ Փենսիլվանիոյ Գեղարուեստի ակադեմիայէն ներս (PAFA):

Ան ավելի քան հինգ տասնամեակ ոգեւորութեամբ ներգրաւուած է Ֆիլատելֆիոյ արուեստի համայնքէն ներս որպէս նկարիչ, հաւաքածոյի տէր եւ ուսուցիչ:

1980 թուականին ան կը հիմնէ PAFA-ի տպագրութեան բաժինը, ու նաեւ կը դասաւանդէ 1978-2009 թուականներուն եւ ծառայած է որպէս բաժնի առաջին ամպիոնի վարիչ:

Փիթըր Փէոն եղած է Print Club-ի (այժմ՝ Print Center) փոխ-նախագահը վեց տարի եւ կը ծառայէ Woodmere's հաւաքածոյի կառավարման Յանձնախումբին:

Վերջերս ներկայ եղանք իր ցուցահանդէսին, ուր կը ներկայացուէր իր (etchings) տպագրական հաւաքածոն նուիրուած այս թանգարանին։

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

*   *   *

 

 

Տիկին Մանիա Արապաթլեան  Արուեստագիտուհին

 

 

 

 

 

 

 

Ս․ Սահակ եւ Ս․ Մեսրոպ եկեղեցւոյ ընտանիքէն երկրորդ արուեստագէտն է եկեղեցւոյ հաւատարիմ անդամներէն, եւ խորանին ծառայող սարկաւագներէն՝ Լութֆի Արապաթլեանին կեանքի ընկեր Մանիան։

Այս նուիրեալ զոյգը նախկին հալէպահայեր են, որ ընտանիք կազմած են Ֆիլատելֆիոյ այս շրջանին մէջ։

Տիկին Մանիա Արապաթլեանը, գեղեցիկ իր ձայնով ամէն կիրակի եկեղեցւոյ մէջ ներկաներուն հոգիներէն ներս պատարագի շարականները քաղցրօրէն հնչեցնել կու տայ՝ միաժամանակ հետեւելով արուեստի դասընթացքներուն, իր ունեցած սէրը կատարելագործելու համար։

Մասնագիտացած է իւղաներկով աշխատելու եւ իր իւղաներկերու գեղեցիկ հաւաքածոյով հպարտացող արուեստագիտուհի մըն է։

Տիկին Արապաթլեան վերջերս իր անհատական ցուցահանդէսը ներկայացուց նորաբաց  Հայկական կեդրոն համարուող Քաֆէ-Փօմ-ի յատուկ առիթներ եւ ձեռնարկներ քաջալերող սրահին մէջ։

Այս կապը այցելելով -  https://www.youtube.com/watch?v=cY3qSBRWatE

պիտի կարենաք ամբողջական գաղափար մը ստանալ, աւելի եւս գնահատելու Մանիային արուեստի հանդէպ ունեցած սէրն ու նուիրումը։

 

Խումբ մը այցելուներ Մանիային ցուցահանդէսին

 

 

 

 

Զարմինէ Գ․ Պօղոսեան  -  June 7, 2024 -Springfield, PA 

2018-May 28-centennial of first independant Armenia-Zarmine K Boghosian reflections for NARREC

 Սարդարապատի Ճակատամարտը- ՆԱՐԵԿԻ համար Գրեց՝ Զարմինէ Գ․Պօղոսեան

2018--- Zarminé K Boghosian

–With Battle of Sardarabad let us honor the memory of: Generals Nazarbekian & Zoravar Antranik, Bishop Karekin Hovsepiants, (Later Catholicos of Cilicia), Catholicos Kevork IV and thousands of Armenians young and old, men and women.

First Armenian Independence was declared on May 28, 1918

Դարերու ընթացքին մեր մայրերը իրենց կաթին հետ հայրենասիրութիւն դիեցուցած են իրենց զաւակներուն: Հայ ժողովուրդը ազատու- թեան երազով ինչ-ինչ պայքարներ մղած է, անհամար զոհեր տալով: Հայ բանաստեղծները երգեր յօրինած են ժողովուրդը արթնցնելու:100+ տարի տարբերութեամբ կարդանք երկու տարբեր գործեր` Գամառ Գաթիպայէն եւ Պարոյր Սեւակէն:

Raphael Patkanian (also known as Kamar Katiba; Armenian: Ռափայէլ Պատկանեան+, Doni Rostov-Russia in 1830, his father and grandfather had been known for their poetic gifts. While at the University of Moscow, he created a literary club for his Armenian students and from initials of their names formed his own pen-name of: Kamar Katiba Գամառ-Քաթիպա.

Մայիս 28-ը Հայ ժողովուրդին համար նշանակալից օր մըն է:

Ամենուրեք մեծ շուքով կը տօնուի Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան ԴԱՐԱԴԱՐՁԸ-Մայիս 28, 1918-2018: Այդ օրերուն բազմահարիւր հայորդիներ ուխտագնացութեան պէս ներկայ պիտի ըլլան Հայաստանի մէջ տեղի ունենալիք տօնակատարութեանց:

Անձկալից սպասումներէ եւ անհամար զոհաբերութիւններէն ետք, հաւաքական ճիգերով ձեռք-բերուած հպարտառիթ յաղթանակի տօնն է:

Հայ ժողովուրդին ճակատագրական մէկ հանգրուանի տօնախմբութիւնն է այս, որ դարերէ ի վեր անկախութիւն կորսնցուցած Հայը իր հողին վրայ պետութիւն կը հռչակէր: Սարտարապատը վկա՛յ, եւ Պարոյր Սեւակի ներշնչող տողերը-

Երբ չի մնում ելք ու ճար, Խենթերն են գտնում հնար:

Այսպէս ծագեց արեգակեց, Սարտարապատի մարտը մեծ:

Զանգե՜՜ր , ղօղանջէ՛ք, Սրբազան քաջերին կանչէք

Այս արդար պատից:

Սերունդներ դուք ձեզ ճանաչէք—Սարդարապատից:

Հոս կ՛արժէ անգամ մը եւս յիշել պատմական եղելութիւն մը որ պատահած էր Սարտարապատի 1918-ի հերոսամարտի նախօրեակին: Այդ օրերուն Էջմիածնի Ճեմարանի տեսուչ - ապա Կիլիկեան Թեմի Գարեգին Ա. Կաթողիկոս - Շնորհազարդ Գարեգին Եպս. Յովսէփեանց Էջմիածնէն ուղղակի կ՛երթայ Սարտարապատ եւ հոգեպէս ընկճուած ժողովուրդին կը դիմէ իր բոցավառ խօսքերով- «Հայ ժողովուրդը օրհասական կռիւներ շատ է ունեցել եւ միշտ էլ ելք է գտել ու փրկել իրեն: Ե՞լքը, եղել է անձնազոհ հերոսութիւնը: Հայրենակիցներ, եղբայրներ եւ որդիներ- հին դարերում, երբ հայոց զօրքը պատրաստւում էր գնալ թշնամու դէմ- նրա հրամանտարները գալիս էին Էջմիածին, կաթողիկոսի մօտ՝ նրա աջը համբուրելու եւ օրհնութիւն ստանալու: Բայց այս անգամ վտանգն այնքան մե՜ծ է ե՛ւ ահաւոր, որ ես ահա Սուրբ Էջմիածնից եկել եմ ձեր բոլորի ձեռքը համբուրելու, որ փրկէք հայրենիքը... փրկէք ձեր պատիւը, հայի՛ պատիւը .....» ... եւ բոլոր եկեղեցիներուն զանգերը հնչեցնել տալով Հայ ժողովուրդին քաջութիւն կու տայ դուրս ելլելու իրենց տուներէն եւ յանուն Հայրենիքի պայքարելու: Մահ-ու-կենաց պայքար էր արդարեւ: Եւ... Հայ ժողովուրդը միս-մինակ թշնամիին առաջ էր:

Երեք ճակատներու վրայ ռազմավարական դասաւորումով կ՛առաջնորդուին հայ խմբակները: Սարտարապատի ճակատամարտի ղեկավարն էր՝ Զօրավար Դանիէլ Բեկ Փիրումեան, Բաշ-Ապարանի հրամանատարն էր՝ Դրաստամատ Կանայեան- Դրօ, Ղարաքիլիսայի զօրավարն էր-Թովմաս Նազարբէգեան:

Ահաւասիկ պատմական իրականութիւնը այն յաղթանակին, որ թշնամին վանելով Հայ ժողովուրդը կրցաւ ԱՆԿԱԽՈՒԹԻՒՆ հռչակել, առաջին հանրապետութիւնը հիմնել:

ՍՐԲԱԶԱՆ ԽԵՆԹԵՐՈՒ, Անձնազոհ ու Գիտակի՛ց ղեկավարներու առաջնորդութեամբ եւ հայրենասէ՛ր հոգեւորականներու ներշնչումով համայն հայ ժողովուրդը բռնցքուած եւ մեծ հաւատքով պայքարած է, քաջ գիտնալով թէ երբ «ելք ու ճար» կը կարծուի որ չէր մնացած, միասնակամ ջանքերով յաղթական դուրս կարելի՛ է ելլել եւ գոյատեւել դարեր շարունակ:

Ժագ Յակոբեանի կուռ խօսքերով՝

Ամենաքաջ ձեռքերն էին- Հաւատացէք-

Որ մրրիկի պէս աւլեցին

Ներխուժողներն Հայաստանի:

Տէր Աստուծոյ ձեռքերն էին, Որ- հաւատացէ՛ք-

Յաւերժակուռ կոթողեցին – Սարդարապա՛տն Հայաստանին:

Ահա թէ ուր կը կեդրոնանայ Մայիս 28-ի եւ Սարդարապատի ՈԳԻՆ:

ZKB- New York, Մայիս 28, 2018

April 24-2024 Memorable Day at St Sahag and St Mesrob-Masis Artilce - by Zarmine Boghosian

 https://massispost.com/am/2024/05/01/%d5%b0%d5%a1%d5%b5%d5%b8%d6%81-%d5%b7%d5%a1%

d6%80%d5%b8%d6%82%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%b8%d6%82%d5%b8%d5%b2-%d6%81%d5%a5%d5%b2%d5%a1%d5%bd%d5%ba%d5%a1%d5%b6%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%a5%d5%a1%d5%b6-109-%d6%80/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR32P11FUGLCZDfj6xMfTHHaqx2oPMkAZ9GR4HYfvQHiazfWJQcdYeFpUFY_aem_AUveETrKsN-35E10FLDFtd9GRfYDZfpzH_W9OZhGQL58Kq8Rt8V6ZsGf95z5g9spppH_Jip0e9Sic_EauhS2803t

Հայոց Շարունակուող Ցեղասպանութեան 109-րդ տարելիցը * 1915-2024

05/01/2024

Դարձեալ Ապրիլ 24 է։

109 տարիէ շարունակուող ցեղասպանւթեան անմոռանալի վիշտն ու սարսափը, ինչպէս նաեւ կորուստներու անվերջանալի շարանը, աշխարհի չորս ծագերուն վերապրողներու սերունդները չեն մոռնար, չեն լրնար մոռնալ եւ չեն ձգեր որ մոռցուի ահաւոր մարդկային կորուստներուն հետ մեր հողերն ու ազգային հարստութիւնները։ Հայ համայնքներէն ներս ամենուրեք կը շարունակուի յիշատակուիլ եղեռն ու ցեղասպանութիւնը նոր սերունդի հաւաքներով եւ վերապրողներուն գոյատեւելու հաւատքով, պայքարելու, չմոռնալու եւ պահանջատիրութեան ուխտով կենդանի պահելու մեր նախնիներուն ուխտը։

Ինչպէս անցնող տարիներուն Ֆիլատելֆիոյ Միջ-Համայնքային Յանձնախումբը ը- ՖՄԿ- ի մի կը բերէ այս քաղաքի հինգ հայկական եկեղեցիներու ժողովուրդը զանոնք մասնակից դարձնելու եւ ՄԻԱՍՆԱԲԱՐ յիշատակելու Օրը։ Իսկապէս օրինակելի, նախանձելի եւ քաջալերելի երեւոյթ է, միա՛կն է – եթէ չեմ սխալիր- որ կ՛արժէ բոլոր հայ համայնքները հետեւին այս օրինակին։

Այս տարի հիւրընկալ եկեղեցին Սբ․ Սահակ եւ Սբ․ Մեսրոպ Հայց․ եկեղեցիին էր կարգը, գլխաւորութեամբ ծուխի հոգեւոր հովիւ՝ Արժ․ Տ․ Արմաշ Քհնյ․ Պաղտասարեանին։

Ներկայ էին համայնքի հայ եկեղեցիներու հոգեւոր հովիւներ՝  Ս․ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ նորընտիր հովիւ՝ Հոգշ․ Տ․ Պօղոս Վրդ․ Տինքճեանը, Ս․ Երրորդութիւն եկեղեցւոյ հովիւ՝ Արժ․ Տ․ Յակոբ Քհնյ․Գէորգեանը, Հայ Կաթողիկէ եկեղեցւոյ հովիւ՝ Արժ․ Տ․ Ասատուր Քհնյ․ Մինասեանը, Հայ Քոյրերու Վարժարանէն Տնօրէնուհի Քոյր էմմա Մուսայեանը, Քոյր Գայանէ Թապաքեանը, Երէցկին Անժէլ Մեթճեանը որոնք միասնաբար վարեցին եկեղեցւոյ մէջ հանգստեան շարականներն ու արարողութիւնը։

Եկեղեցւոյ արարողութենէն ետք ժողովուրդը հրաւիրուեցաւ եկեղեցւոյ Յիշատակի Սրահը, ուր Միջ-Համայնքային Յանձնախումբի ատենապետ՝ Տիար Անդրանիկ Քիզիրեանի բարի գալուստի խօսքով ընթացք առաւ յայտագիրը, իրեն գործակից ունենալով Ս․ Սահակ-Սբ․ Մեսրոպ եկեղեցւոյ սարկաւագ՝ Սթիվըն Քէյթանջեանը։

Սրահը զադարուած էր հարիւրէ աւելի զանազան մարզերու մէջ համբաւ շահած վերապրող սերունդին յաջորդող նշանաւոր ամերիկահայերու նկարներով, բոլորին ամփոփ կենսագրական տուեալներով, որոնք զանազան մարզերու մէջ իրենց դրական ներդրումը ունեցած են ամերիկեան կեանքին։

Յայտագիրը ընթացք առաւ երբ Սթիվըն Քէյթանջեանը բեմ հրաւիրց նոր սերունդի ներկայացուցիչ Ս․ Սահակ եկեղեցւոյ Կիրակնօրեայ դպրոցի աշակերտներէն՝ պատանի՝ Մառք Գրիգորեանը, որ իր ջութակով հիացուց հանդիսատեսը երկու գեղեցիկ երաժշտական կտոր հրամցնելով ներկաներուն։

Օրուան բանախօսն էր Դոկտ․ Անի Գալայճեան։ Ան շատ ծանօթ մասնագէտ մըն է հայ թէ օտար հոգեբանութեան աշխարհէն ներս։ Անցնող տասնամեակներուն, իր մարդասիրական գործունէութեամբ կրցած է օգնութեան ձեռք երկարել Հայաստանէն մինչեւ Հեյիթի, Բօրթօ-Ռիքօ, Ափրիկէ մարդասիրական եւ հոգեբանական օգնութիւն հասցնելով երկրաշարժէն եւ այլ բնութեան արհաւիրքներէն տուժուած երկրի ժողովուրդներուն։ Մասնագէտ է յետ-եղեռնի, բնութեան եւ մարդկային վայրագութիւններուն յաջորդող, կեանքի դժբախտութիւններն ու ընկճախտը դիմագրաւելու, յաղթահարել կարենալու ապաքինման հարցերով։

Յարգելի դասախօսուհին յատկապէս ընդգծեց, որ ցեղասպանութիւնը միայն 1915-ով վերջ չէ գտած, կը շարունակուի քիչ մը ամենուրեք, այսօ՛ր ալ, վկայ ՝մեր Արցախեան քոյր եղբայրներու տեղահանութիւնը տակաւին ամիսներ առաջ 2023-ի աշնան։

Դոկտ․ Գալայճեանը հեղինակ է 6 գիրքերու եւ տասնեակ մը մասնագիտական յօդուածներու, ինչպէս նաեւ ատենապետուհին է Մարդասիրական Օգնութեան Կազմակերպութեան։ Օրուան նիւթ ընտրած էր «Յետ-աղէտեան Ցաւի եւ Կորուստի Ապաքինման» թեման։

Հանդիսատեսը գոհ էր այս ելոյթէն –մանաւանդ երբ ան իր անձնական կեանքէն վտանգաւոր պահերը, կացութիւնները յաղթահարած ըլլալու մասին ալ արտայայտուեցաւ։

Հանդիսատեսը լարուած հետեւեցաւ օրուան դասախօսին ելոյթին։ Ներկաներէն շատեր մօտենալով իրենց գնահատանքը յայտնեցին ըսելով որ «մենք պարզապէս ձեր բերանէն կախուած էինք», կամ՝ «շատ յուզուած եմ եւ կը հիանամ ձեր քաջութեան», «ձեր ելոյթը շատ ներշնչող է» եւլն․ նմանօրինակ խօսքերով։

Ան ապաքինման 5 տեսակ ներբերելով շեշտեց կարեւորութիւնը – զգացումները բացահայտելու, ինչպէս ձերբազատուիլ այդ կապանքներէն, ստանալ կարեկցանք, դրական դասեր սորվելով շարունակել բուժումը՝ մարմինը շարժման մէջ դնելով, շնչառական աշխատանքով, աղօթքով եւ կեդրոնացած meditation-ի բնական միջոցներով:

Դոկտ․ Գալայճեանը թելադրեց նաեւ, որ որպէս անհատներ կեդրոնանանք բուժման կարելութիւններուն վրայ, որպէսզի մենք չշարունակենք մեր ներքին մտատանջութիւնները յաջորդող 7 սերունդներուն փոխանցելէ: Ան օրինակ բերելով խեցգետիններու զիրար վար քաշքշող վարքը, որ Հորիզոնական բռնութեան կ՛առաջնորդէ, մեզ ալ ազգովին կ՛առաջնորդէ  մեր քաղաքական եւ կրօնական կազմակերպութիւններու պառակտումներուն:

Իր խօսքի աւարտին յարգարժան դասախօսը ընթերցելու համար յանձնարարեց երկու գիրք «Խաղաղութիւն եւ Արդարութիւն» ինչպէս նաեւ «Ancestree Align» հատորները, եւ հոգեկան հանգստութեան համար զանազան բնական իւղերու գործածութիւնը։

Կազմակերպութեան անունով Դոկտ․ Գալայճեանին իր շնորհակալութիւնը յայտնեց օրուան հանդիսավար Տիար Անդրանիկ Քիզիրեանը։  Գնահատանքի խօսքեր ուղղուեցան նաեւ Ս․ Սահակ-Ս․Մեսրոպ եկեղեցւոյ Ծխական Խորհուրդի ատենապետուհի Տիկին Ժուլիէթ Տէկիրմէնճիին, Տիկնանց Յանձնախումբի անդամներուն եւ Pom Café-ին՝ համադամ հիւրասիրութիւնը, սուրճն ու անուշեղէնները մատակարարող համայնքիս ծանօթ հայկական վաճառատունին տէր՝ Տիկին Անիթա Թորգոմեանին եւ ընտանիքին։

ՅԳ։ Ներկաներուն ուշադրութեան յանձնուած էր նաեւ Մուսա Տաղի Ինքնապաշտպանութենէն վերապրած Տէր Կարապետ Ս․ Թիլքեանի գրքոյկի վերածուած ոդիսականը։

Զարմինէ Գ․ Պօղոսեան-Ապրիլ 28, 2024,
Սբրինկֆիլտ- Փենսիլվանիա

Aleppo - Grtasieats is 90 years old=by zarmine K. Boghosian- 2014

 

ՈՂՋՈՅՆ 90-ԱՄԵԱՅ ԿՐԹԱՍԻՐԱՑԻՆ (1924-2014).

 

ԿՐԹԱՍԻՐԱՑԸ ՄԵՐ ԵՐԿՈՒՔԻՆ ՀԱՄԱՐ

(Յուշ պատառիկներ եւ սրտի խօսք՝ Միսաք եւ Զարմինէ Պօղոսեաններէն)

 

1965-ի Օգոստոսին էր, որ առաջին անգամ Կրթասիրացի հին շէնքին բակէն ներս ոտք կոխեցի:

Տնօրէն Արմէն Տէր Պետրոսեանին հետ հանդիպում ունէի: Նոր շրջանաւարտ դարձած Հալէպի ՀԲԸՄ-ի Լազար Նաճարեան-Գալուստ Կիւլպէնկեան երկրորդականէն՝ դիմած էի ուսուցչութեան:

Անորոշութեան զգացումէն լարուած, սրտի տրոփիւնով կը սպասէի, թէ ի՞նչպէս պիտի դիմաւորուէի Պարոն տնօրէնին կողմէ: Իրեն յատուկ չափազանց հանդարտ ու մտերմիկ ժեստով մը Սոգագ-էլ Արպայինի հին շէնքին խոշոր քարածածկ բակին փողոցի դռնէն դէպի հանդիպակաց կողմը գտնուող տեսչարանը ուղեկցելով՝ ներս հրաւիրեց զիս:

Դիմումնագիրս, ինքնակենսագրութիւնս եւ պահանջուած թուղթերս աչքէ անցնելէ ետք, մեր հանդիպումը հարց ու փորձէն աւելի երկար զրոյցի բնոյթ առաւ եւ հասաւ գիր ու գրականութեան:

Եւ... նշանակուեցայ հինգերորդ դասարանի պատասխանատու ուսուցչուհի, ինչպէս նաեւ 5-րդ եւ 6-րդ դասարաններուն հայոց լեզուի, պատմութեան եւ կրօնի դասատու: Այդ օրուընէ սկսեալ Կրթասիրաց վարժարանի դռները բացուած էին ինծի համար: Մանաւանդ որ ապագայ ամուսինս՝ Միսաք Պօղոսեանը, ինչպէս նաեւ իր մայրն ու քոյրերը, շրջանաւարտ էին Կրթասիրաց վարժարանէն եւ գործօն անդամը՝ Կրթասիրաց Շրջանաւարտից Միութեան:

Ուսուցչական ծառայութիւնս շատ երկար չտեւեց, սակայն ամուսնանալէս ետք եւ յաջորդող տարիներուն Կրթասիրացին հետ կապս ամրապնդուեցաւ միութենական աշխատանքներով Միսաքին հետ գործակցաբար եւ մէջ ընդ մէջ, ըստ պահանջի – բացակայ ուսուցիչ մը փոխարինողի հանգամանքով:

1953-ին, նախակրթարանը աւարտելուն յաջորդ տարին իսկ, Միսաքը կ’ընդգրկուի Կրթասիրաց Շրջանաւարտից Միութենէն ներս: Զաւեշտներով, թատերական պատկերներ ներկայացնելով՝ զարկ կու տան շրջանի թատերական կեանքին, ձմրան՝ երկրորդ յարկի վրայ գտնուող մանկապարտէզի երկար դասարանին մէջ, իսկ ամրան՝ բացօթեայ բակին մէջ «Լիվան»ը որպէս բեմ գործածելով:

Տարուէ տարի վարժարանին շրջանաւարտ պատանիները անմիջապէս կը ներառուին միութենէն ներս պասքէթպոլի եւ վոլիպոլի խումբեր կազմելով: Կը կազմուին նաեւ ընկերա-մշակութային, մարզական, թատերական յանձնախումբեր եւ կը գործադրուին զիրենք հետաքրքրող հաւաքոյթներ եւ պարտիզագնացութիւններ:

1965-1978, մինչեւ մեր ընտանեօք Միացեալ Նահանգներ հաստատուիլը, երկուքս ալ գործօն անդամներն էինք Կրթասիրաց Միութեան: Երանելի օրեր էին, ընկերային ջերմ մթնոլորտ մը կը տիրէր: Տարիներ շարունակ միութենական կեանքի համագործակցութեան տիպար եւ օրինակելի կազմակերպութիւնն էր Հալէպի մէջ Կրթասիրացը՝ իր ժրաջան անդամներուն եւ ծառայասէր ղեկավարներուն շնորհիւ:   

Շատ ու շատ յիշատակներ կան ձեռնարկներէն, ճաշկերոյթներէն (400 հոգիի համար պատրաստուած մածունով քէօֆթէն – այնթապցիական «Եախնիլի քէօֆթէն ; Մածունով քէօֆթէ ն- 12 քէօֆթէ իւրաքանչիւր անձի համար, ճաթլախ քեպապ – թոքի խորոված Սեպիլի բացօթեայ պարտէզին մէջ, իւրաքանչիւր սեղանին համար յատուկ պատրաստուած կրակարան տրամադրելով՝ ենթակային ուզած չափով խորովելու ազատութիւն տալու համար):

Միութենական մեր կեանքը, ընկերային մարզին մէջ մանաւանդ, սքանչելի փորձադաշտ մըն էր երկուքիս համար ալ: Մեր բոլոր ժողովներն ու կատարուելիք ձեռնարկներուն նախապատրաստական աշխատանքները տեղի կ’ունենային Սոգագ-էլ Արպայինի հին շէնքին մէջ: Անձնական փորձառութիւններէն ելլելով եւ հիմա մանաւանդ տարիներու փորձառութեան ակնոցով յետադարձ հայեացք մը նետելով՝ կրկնակի կը հիանամ այն բոլոր ընկերային ձեռնարկներուն եւ մտայղացուած մշակութային ելոյթներուն վրայ, որոնց մասնակից էինք այդ օրերուն խումբ մը ժրաջան ու սիրելի մեր բոլոր ընկերներուն հետ: Նուիրումի եւ կամաւոր աշխատանքի իւրայատուկ ոգի մը կը տիրէր:

Քառասուն տարի առաջ Կրթասիրաց Միութեան Գործադիր Մարմինը ծրագրած էր վարժարանին յիսնամեակին առթիւ Ոսկեայ Յուշամատեան մը լոյս ընծայել (Եղիա Ատուրեան՝ ատենապետ, Միսաք Պօղոսեան՝ փոխ-ատենապետ, Զարմինէ Գ. Պօղոսեան՝ ատենադպրուհի):

Քաղաքական պայմաններու պարտադրանքով եւ որոշ նկատառումներով որոշուած էր տպագրութիւնը Պէյրութ՝ Խայամ տպարանին յանձնել: Թուղթը գնուած էր: Վարժարանի շրջանաւարտներուն խմբանկարները հաւաքուած, անունները կարելի ճշգրտութեամբ գրանցուած էին:

Որպէս ատենադպրուհի՝ պարտականութիւն տրուած էր ինծի բոլոր այդ նիւթերը հաւաքելու եւ դասաւորելու: (Համակարգիչի չգոյութեան տարիներն էին, նոյնիսկ հայերէն գրամեքենայ չունէի – ընթեռնելի ձեռագիրով պէտք էր կրկին ընդօրինակուէին բոլոր նիւթերը – գրաշարին գործը դիւրացնելու): Նոյն ձեւով նաեւ կը գրէի եւ կը ղրկէի Կրթասիրացի ձեռնարկներուն շնորհակալագիրերը պատկան անհատներուն կամ կազմակերպութիւններուն, իսկ թղթակցութիւնները կը ղրկուէին «Զարթօնք»ին եւ «Նոր Անթէպ»ին:

Յուշամատեանին համար տրուած մեր կոչին առաջին պատասխանողը Կրթասիրացի երկարամեայ տնօրէն Գրիգոր Պօղարեանն էր (1929-1957):

Վարժարանին սկզբնական շրջանի պատմական աշխատութիւնը ղրկած էր Պարոն տնօրէնը իրեն յատուկ շատ մանր ձեռագիրով, որ կրկին պէտք էր գրի առնէի դիւրընթեռնելի դարձնելու: Կոչ ուղղուեցաւ «Նոր Անթէպ» պարբերաթերթին միջոցաւ, որպէսզի աշխարհի զանազան երկիրներու մէջ տարածուած կրթասիրացականներ իրենց յուշերով եւ վաւերագրական յօդուածներով յուշամատեանին բովանդակու-թիւնը իմաստալից դարձնէին: Միաժամանակ անձնական նամակներ ալ յղուեցան հեռաւոր երկիրներ գտնուողներուն:

Նամակներ եւ նկարներ սկսան հասնիլ Կրթասիրացի սաներէն՝ Գերշ. Բաբգէն Եպս. Վարժապետեանէն (Ուաշինկթըն, Միացեալ Նահանգներ), Մայր Աթոռի պաշտօնական ամսաթերթ՝ «Էջմիածին» ամսագրին օրուան խմբագիր Արթուն Հատիտեանէն, գրականագէտ Գէորգ Հատիտեանէն, վաստակաւոր ուսուցիչ Սարգիս Եափուճեանէն, Բիւրականի գիտաշխատող Արսէն Գալլօղլեանէն, Մոնթէվիտեոյի Այնթապի Հայրենակցական Միութեան նախագահ Նազարէթ Աթթարեանէն:

Տակաւին շատ անուններ կան յիշատակութեան արժանի, որոնք օրին ընդառաջած էին այս հրաւէրներուն, սակայն մեր Միացեալ Նահանգներ փոխադրուելէն առաջ իմ ձեռքիս տակ գտնուող բոլոր նիւթերը, ժողովներու ատենագրութիւններն ու խնամքով պատրաստուած բոլոր տարեկան ատենագրութիւնները յանձնեցինք օրուան Կրթասիրացի Գործադիր Մարմնին արխիւին:

Պէտք է հոս յիշել նաեւ, որ այդ գրի առնուած նիւթերուն ամփոփ մէկ համադրութիւնը հայերէն լեզուի ուսուցչիս՝ Պարոն Հայկ Պարիկեանին հետապնդումներով լոյս տեսաւ «Գեղարդ Սուրիահայ Տարեգիրք»ին 1976-1978 միացեալ թիւին մէջ, որուն ընդհանուր խմբագիրն էր Պրն. Պարիկեանը՝ «Պատմութիւն Հալէպի Կրթասիրաց Միութեան եւ Համանուն Վարժարանին» ընդհանուր խորագրի տակ (էջ 405-416):

Ի՜նչ յուշեր կան մեր ժողովներէն, որոնք տեղի կ’ունենային Կրթասիրացի «տախտակէ դասարանին» մէջ, որ միաժամանակ դպրոցի ժամերուն դպրոցին ուսուցչարանն էր: Ոսկեայ Յուշամատեանի համար կազմուած յանձնախումբին անդամներն էին Տօքթ. Ալեքսան Քէշիշեան (Հալէպ), Յակոբ Քիւրքճեան (մահացած՝ Հալէպ), Եղիա Ատուրեան (մահացած՝ Պոսթըն), Սարգիս Պալմանուկեան (կ’ապրի Լոս Անճելըս), Զաւէն Պարսումեան, Անի Ինգնատոսեան, Կարպիս Վարդանեան, կարծեմ տակաւին Հալէպ կ’ապրին, իսկ Զարմինէ եւ Միսաք Պօղոսեան կ’ապրին Նիւ Եորք (տե՛ս 65-ամեակի Կրթասիրացի Յուշամատեան, Հալէպ, 1994, էջ 353):

Մեծ ուրախութեամբ ատենին ստացանք 65-ամեակի Յուշամատեանէն օրինակ մը: Կրթասիրաց Վարժարանի 65-ամեակին (1924-1989) առթիւ լոյս տեսած այս հատորին մէջ այդ նիւթերուն որոշ մէկ մասը շրջանաւարտներուն նկարներով Յիսնամեակի հաւաքածոյէն են, որոնք լոյս տեսած են Տօքթ. Թորոս Թորանեանի խմբագրութեամբ 1994-ին ծաւալուն մանրամասնութիւններով:

Եթէ երբեւիցէ կարելի է եւ կամ արդար է առանձնացնել Կրթասիրաց Միութեան եւ դպրոցին առաքելութիւնը Հալէպի ազգային կեանքէն ներս եւ օգտաշատ ներդրումներէն ընգծել մի քանին միմիայն, ես պիտի ուզէի ծանրանալ հետեւեալ երկու կարեւոր կէտերուն վրայ.

Ա. ԴՊՐՈՑԱՇԻՆՈՒԹԻՒՆ-

 Անբացատրելի կորովով ու քաջութեամբ, Այնթապի հերոսամարտի ոգիով ու անմար ներուժով մը Ցեղասպանութենէն վերապրած եւ Հալէպ հասած այնթապցիները փարած են կրթութիւն եւ լոյս ճառագայթող օճախներ հիմնելու եւ լուսաւորելու վերապրող սերունդը: Միութեան կազմութենէն անմիջապէս ետք ձեռնարկած են դպրոցաշինութեան:

Առօրեայ հոգերուն, ընտանիք պահելու, գաղթականի հոգեվիճակը թօթափելով դպրոցաշինութեան փարի՞լ: Հերոսական ձեռներէցութիւն կը պահանջէ 1915-ի ջարդէն եւ 1922-ի Այնթապի պարպումէն անմիջապէս ետք, 1924-ին հիմնել վարժարաններ՝ տղոց եւ աղջկանց առանձին բաժիններով, լոյս եւ յոյս սփռելու եւ ներշնչելու արաբական հողերուն վրայ հասակ առնող, ծլարձակող հայ նոր սերունդին:

Փառք ու պատիւ, խունկ ու աղօթք այդ կորովը անմար պահող վերապրող սերունդէն հիմնադիր բոլոր անդամներուն: Նոյն սերունդը հազիւ 20-ամեակ մը բոլորած՝ նուիրահաւաքի ձեռնարկներով կ’իրականացնեն սեփական շէնք ունենալու երազը, Սոգագ էլ Արպայինի շէնքը ԳՆԵԼՈՎ:

Իսկ 1967-ին՝ 2869 քառ. մեթր տարածութեամբ հողաշերտը գնելով – Հալէպի այժմու վիլլաներու շրջանին մէջ – 1971-ին առաջին բահի հարուածով հիմը կը դրուի այսօրուան նորակառոյց շէնքին եւ Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ համալիրին:

միեւնո՛յն ոգին ու կորովն է որ կը շարունակուի անցնող քսանամեակէն ի վեր տարուէ տարի բարեզարդելով այնթապցիներու Ս. Աստուածածին եկեղեցին, Կրթասիրաց վարժարանը իր նորակառոյց արդիական սրահներով, ամառնային պարտէզով, մանկապարտէզի, նախակրթարանի, միջնակարգի եւ երկրորդականի բոլոր յարմարութիւններով:

2009-ի ամրան, Հալէպ մեր այցելութեան ընթացքին ականատեսը եղանք աւարտական հանդէսին հիասքանչ գործադրութեան եւ Չէմպէրճեան երկրորդականին ընծայուած (համանուն Գաբրիէլ Չէմպէրճեան բարերարէն) քիմիագիտութեան, ֆիզիքսի համար տրամադրուած նախանձելի արդիական յարմարութիւններով բարեզարդուած դասասենեակներուն:

Այո՛, Կրթասիրացեան ՈԳԻ՛Ն է որ կը շարունակուի սերունդէ սերունդ:

Բ. ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

Հալէպահայ Միջ-­Միութենական Մարմնի Կազմութիւն 1969-ի նախօրեակին էր, երբ Կրթասիրաց Միութիւնը նամակ մը ստացաւ Հայրենիքէն, Սփիւռքահայութեան Հետ Մշակութային Կապի Կոմիտէէն – արտասահմանի հայերուն յիշեցնելու համար, թէ ամենուրեք պատշաճ շուքով պիտի տօնուէր Ամենայն Հայոց Բանաստեղծ Յովհաննէս Թումանեանին ծննդեան 100-ամեակը: Միութեան Գործադիր Մարմնին օրուան ատենապետ Եղիա Ատուրեանին համար ատաղձ էր այս նամակը, որպէսզի իր ստեղծագործ եւ հեռատես արժանիքներուն շնորհիւ ծաւալուն գործունէութիւն մը ծրագրէր եւ գործի լծուէր- շուրջիններն ալ գործի լծելով:

Վարդգէս Համազասպեանի ստորագրութեամբ եկած նամակը լուրջի առնելով՝ ներկայացուց ժողովին եւ մեր բոլորին խանդավառեց: Անմիջապէս Վարչութեան անունով նամակներ խմբագրուեցան եւ ատենադպրուհիի հանգամանքով ձեռագիրովս օրինակներ պատրաստուեցան եւ ղրկուեցան հալէպահայ բոլոր կազմակերպութիւններուն եւ հայրենակցական միութիւններուն անխտիր՝ իւրաքանչիւր միութենէն երկու ներկայացուցիչ խնդրելով նախապատրաստական առաջին ժողովի մը հրաւիրելու բոլորն ալ:

Նպատակը հալէպահայ մշակութային միութիւններու միջեւ մնայուն համագործակցութիւն ապահովելն էր, մանաւանդ՝ հայրենի արուեստագէտները հիւրընկալելու եւ համայնքէն ներս այլ մշակութային ձեռնարկներ համագործակցաբար ծրագրելու եւ ներկայացնելու ժողովուրդին: Մինչ այդ՝ իւրաքանչիւր միութիւն կը ջանար առանձին առանձին ընդունելութիւն կազմակերպել՝ հիւրընկալելու համար հայրենի հիւրերը:

Բաւական հետապնդումներէ ետք ՈՒԹ միութիւններ ընդառաջեցին այս հրաւէրներուն: Կազմուեցաւ Յովհ. Թումանեանի 100-ամեակի Յոբելենական Միջ-Միութենական Մարմին մը՝ հովանաւորութեամբ Հալէպի ՀԲԸՄ-ի Սուրիոյ Շրջանակային Յանձնաժողովին:

Յանձնախումբը ինքզինք անուանեց Հալէպահայ Միջ-­Միութենական Մարմին՝ իւրաքանչիւր մասնակից միութենէն երկու անդամ նշանակելով եւ նորակազմ մարմնին ատենապետ ընտրելով Կրթասիրացի ներկայացուցիչ՝ Եղիա Ատուրեանը:  

Այս Յանձնախումբին եւ Կրթասիրացի այլ անդամներուն գործօն մասնակցութեան ջանքերով լոյս տեսան Նիզար Խալիլիի թարգմանութեամբ Յովհ. Թումանեանի չորս գործերը արաբերէնով: Այս առթիւ հալէպահայ մշակութային կեանքին մէջ ա՛լ աւելի յատկանշական երեւոյթ դարձաւ Արմէն Տիգրանեանի երաժշտութեամբ եւ Յովհ. Թումանեանի խօսքերով «Անոյշ» օփերային 10 յաջորդական ելոյթները Յովհաննէս Կոստանեանի բեմադրութեամբ, իւրաքանչիւր ելոյթին ՀԲԸՄ-ի սրահը լեցնող հանդիսատեսներով: Այս աշխատանքներէն դուրս Միջ-­Միութենական Մարմինը մեծ խանդավառութեամբ, տարիներով հիւրընկալեց հայրենի բանաստեղծներն ու արուեստագէտները՝ յաջորդաբար իւրաքանչիւր մասնակից միութեան ակումբին կամ կեդրոնին մէջ հիւրասիրելով հայրենի հիւրերն ու մասնակից անդամները (Գարեգին Սեւունց, Յովհ. Պատալեան, Օֆէլիա Համբարձումեան եւ շատ-շատ ուրիշներ):

*** Երբ այս օրերուն, այսօրուայ քաղաքական պայմաններուն ընդմէջէն եւ դիմատետրի միջոցաւ կը հետեւիմ Կրթասիրացէն ներս կատարուող աշխատանքներուն, անբացատրելի յուզումով կը կարդամ մեր նոր սերունդին տարած իսկապէս հերոսական աշխատանքին մանրամասնութիւնները: Երիտասարդ ուժեր, որոնցմէ ոմանք ժամանակին իմ աշակերտներս էին եղած եւ այսօր պատնասխանատու եւ հոգածու անհատներն են ե՛ւ Կրթասիրաց վարժարանին, ե՛ւ թէ Միութեան:

Հակառակ երկրին մէջ տիրող քաղաքական վերիվայրումներուն եւ Հալէպի այսօրուայ դժնդակ պայմաններուն՝ Վահան Թէքէեանի խօսքերն են, որ կ՛արձագանգեն հոգիիս խորերէն.

Ի՞նչ է հոգին, Հայու հոգին..... ...

Մերթ կ՛իջնէ վար ու մառախուղ կ՛ըլլայ մերթ

Եւ մերթ ճերմակ ու վարդագոյն թերթ առ թերթ

Կը տարածուի երեսն ամբողջ երկնքին,

Անհո՜ւն Հոգին, Հայո՛ւ հոգին...

Ու կը գտնեմ զայն ցեխի մէջ կիսաթաղ...

Բայց զերթ զինուոր մ՛որ կը կռուի անդադա՛ր

–        Ցեխն ալ կ՛ըսեմ,– զայն աղտոտել չի՜ կրնար,

Եւ ընդմէջէն իր այդ ցեխին, սարսռագին

Կը համբուրեմ Հայու յոգնած, Սո՜ւրբ հոգին...:

 

*** Սիրելի Հալէպի Կրթասիրացականներ, հետեւելով այս տարուայ շրջանաւարտական հանդէսին, Յուլիս 6-ին, 9-րդ եւ 12-րդ դասարաններուն Կրթասիրացի վկայականաց բաշխման հանդէսին մանրամասնութեան, հրճուանքով կարդացի յաջողութեան լուրերը, կարդացի նաեւ, թէ լռութեան պահով մը յարգեցիք յիշատակը «զոհերուն».

«զոհերո՞ւն»... ո՞ր զոհերուն:

Ու ես անգամի մը համար եւս «սարսռագին» փշաքաղուեցայ՝ մտածելով եւ անդրադառնալով, թէ ո՞ր զոհերուն համար էր այս մատղաշ տղոց յարգանքի պահը:

Չէ՞ որ արդէն 100-ամեակի սեմին ենք,

Ջարդէն վերապրողի, գաղթական կամ որբուկ ըլլալու ծանր փոշին շատոնց թօթափած էինք... պէ՛տք էր թօթափած ըլլայինք:

Կը սթափիմ՝ ի լուր հանդէսին մանրամասնութեան, ներկայացուած յայտագրին որակին, հիանալով, հպարտանալով կը գոչեմ ի լուր աշխարհին...

–        Ցեխն ալ կ՛ըսեմ,– զայն – ՀԱՅՈՒ ՀՈԳԻՆ – աղտոտել չի կրնար,

–        Եւ... Կը համբուրեմ իւրաքանչիւրիդ, Հայու յոգնած, բայց կորովի, այդ սո՜ւրբ հոգին, մեր սիրելի ու թանկագին Կրթասիրացականներ:

Վստահ եմ, որ Այնթապէն Հալէպ հաստատուած Կրթասիրացի հիմնադիրներուն հոգի՛ն ալ կը հրճուի ձեզմով, եւ մեր բոլոր նախնիներուն ոգին կը շարունակէ յաւէտ ապրիլ ձեզմո՛վ:

 

Զարմինէ Գ․ Պօղոսեան - Նիւ Եորք, 16 Յուլիս, 2014